Yazan: Şadi Evren ŞEKER
Bu dökümanın amacı TimeML isimli zaman modelleme dilinin Türkçe için nasıl kullanılabileceğini göstermektir. TimeML İngilizce esas alınarak geliştirilmiş bir dildir ve ne yazık ki TimeML tam bir makine dili değildir bu yüzden TimeML içerisinde bir takım doğal dile ait olan özelliklerin Türkçeye tam olarak uygulanması mümkün değildir. Bu özelliklerin başında fiillerin zaman kavramı gelir. Örneğin İngilizcede kullanılan bakışların (aspect) Türkçe için uyarlanması oldukça zordur ve TimeML içerisinde bu dil özelliği neredeyse tamamen korunarak alınmıştır.
Bu dökümanda TimeML dilinin bir Türkçe için nasıl kullanılabileceği ve Türkçenin TimeML ile uyumsuz olan yanları ortaya çıkarılacak, bu noktalarda çözümler önerilecek ve nihayi olarak bir Türkçe metin için TimeML’in bu değişmiş hali uygulanacaktır.
Bu dökümanda izlenecek yol TimeML dökümanlarında izlendiği üzere TimeML dilinde tanımlı olan 3 seviyeyi sırasıyla açıklayacaktır. Bu seviyelerdeki etiketler (tags) sırasıyla incelenecek ve yukarıda açıklandığı üzere Türkçe için uygunluğu tartışılarak açıklanacaktır.
TimeML dilinde bulunan seviyeler:
- Zaman içerikli olayların saklandığı ve ağacın yapraklarını oluşturan olaylar
- Yaprakların üzerindeki ve zaman olayları üzerindek, zaman belirleyi değerler. Bu değerlere dilde sinyal (işaret) anlamı verilmiştir.
- Olaylar arasındaki bağlantılar (link)
TimeML dilinin en alt seviyesinde ve yukarıdaki listede 1. seviye diye adlandırılabilecek seviyede fiiller (olaylar, eylemler, events) bulunur.
<EVENT> Etiketi
Bu etiketler basitçe olma veya vukûu halini anlatırlar. Aynı zamanda hal ve durum anlatan olaylarda birer eylem olarak kabul edilebilir. Ancak TimeML dili için her kaziye (önerme, statement) bir fiil olarak kabul edilmemiştir. Bu tip cümleler için daha sonra göreceğimiz “STATE” etiketi bulunmaktadır.
Bir <EVENT> etiketi 6 farklı ihtimal ihtiva edebilir:
zamanlı fiiller
zamansız fiiller