Zeki Vekiller (Akıllı Ajanlar, Intelligent Agents, Zeki Etmenler )

Yazan : Şadi Evren ŞEKER Zeki vekiller (etmenler, ajanlar) kavram olarak, bilgisayar bilimlerine, felsefe, biyoloji ve ekonomi alanındaki çalışmalardan sonra girmiştir. Bu alanlardaki anlamı ve kullanımı, genellikle herhangi bir işin farklı bir vekil tarafından yürütülmesi olarak anlaşılabilir. Bilgisayar bilimlerin açısından zeki kelimesi, bir vekilin herhangi bir işlemi belirli inisiyatifler kullanarak yerine getirmesidir. Örneğin zeki olmayan […]

Devam

Mere Paradoksu (Mere’s Paradox)

Yazan : Şadi Evren ŞEKER Olasılık teorisinde kullanılan ve bir toplumun nüfusu ve yaşam standartları arasında bir çelişki oluşturan paradokstur. Paradoksun tanımında, bir toplumun refah seviyesinin yaşamaya yetecek kadar olması (yani olabilecek en düşük seviyede olması) ve nüfusunun azami seviyede olması (olabilecek en çok sayıda olması), topluluğun az nüfusa ve yüksek refah seviyesine sahip olmasına […]

Devam

Güvercin Yuvası Kaidesi (Pigeonhole Principle)

Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimleri de dahil olmak üzere pek çok matematik temelli bilim ve mühendislik alanında kullanılan oldukça basit bir umdedir. İsmini güvercin yuvalarından alan bu kaideye göre yuva sayısından fazla güvercin varsa, ve bütün güvercinler bir yuvaya girecekse, en az bir yuvaya birden fazla güvercin girmek zorundadır. Bu durumu sembollerle göstermemiz […]

Devam

Satrançta Büyük Usta Problemi

Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinde özellikle veri güvenliği konusunda kullanılan sıfır bilgi ispatı (zero knowledge proof) örneklerinden birisidir. Orijinal ismi chess grandmaster problem olarak geçer. Problemi basitçe şu şekilde tanımlayabiliriz. Bir gün satrancı hiç bilmeyen (veya büyük usta seviyesinde bilmeyen) bir oyuncu kalkıp size bir büyük ustayı yeneceğini veya en azından beraber kalacağını […]

Devam

Matematiksel Tümevarımın ikinci Teoremi (Second principle of mathematical induction)

Yazan : Şadi Evren ŞEKER Temel olarak matematiksel tümevarımın kullandığı yaklaşıma benzer. Bir farkı ispatı bir seri veya seri üreten bir fonksiyon üzerinden değil de ayrı ayrı örnekler üzerine bina etmesidir.  Yani matematiksel tümevarım yönteminde aşağıdaki şekilde bir yazım mümkündür: Burada dikkat edilirse sayıların belirli bir üretici fonksiyondan çıkması ve sonucun bir fonksiyonda toparlanabilmesi hedeflenir. […]

Devam

Bağlam Yönelimli Programlama (Aspect Oriented Programming)

Yazan : Şadi Evren ŞEKER Yazılım mühendisliğinde kullanılan bir programlama yaklaşımıdır. AOP olarak kısaltılmış halde de geçer. Türkçe literatüründe bağlam / cephe / kesit / görünüm yönelimli programlama kelimelerinin hepsi farklı kaynaklarda kullanılmıştır. 1990’lı yılların ortalarında özellikle JAVA ve nesne yönelimli programlama ihe ivme kazanmış bir yaklaşımdır. Kısaca aop’yi tanımlamak gerekirse bir program geliştirilmesi sırasında […]

Devam

Gellish (Kontrollü Doğal Dil)

Yazan : Şadi Evren ŞEKER Gellish dileri sınırları ve kuralları insanlar tarafından belirlenen ve istisanası bulunmayan dillerdir. Bu anlamda programlama dilleri de dahil olmak üzere çeşitli kullanım alanları vardır. Etimolojik olarak Genel Mühendislik Dili (Generic Engineering Language) kelimelerinin baş harflerinden oluşan kelime günümüzde mühendislik uygulamalarından farklı alanlarda da kullanılmaktadır. Genellikle karmaşaya yer verilmek istenmeyen açık […]

Devam

Karar Problemi (Decision Problem)

Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinin de içinde bulunduğu pek çok bilim ve mühendislik dalını yakından ilgilendiren hesaplanabilirlik teorisi (computability theory) konusundaki problemlerden birisidir. Problemi basitçe tanımlama gerekirse bir koşulun (ki biz buna karar ismini vereceğiz) sağlanıp sağlanamadığını evet-hayır şeklinde ikili olarak (duality) sorgulamaktır. Örneğin x gibi bir sayının ikiye tam bölünüp bölünememesi bir […]

Devam

Özyineli sayılabilir küme (Recursively Enumerable Sets)

Yazan : Şadi Evren ŞEKER Hesaplanabilirlik teorisine (Computability Theory) bir sayı kümesi elemanlarının tamamının bir algoritma için çalışıp son bulma şartını sağlıyorsa özyineli sayılabilir küme olarak sınıflandırılır. Daha basit bir anlatımla kümede bulunan bütün elemanlar bir algoritma için, o algoritmanın bitmesini sağlayacak elemanlar olmalıdır. Daha akademik bir tanımla bir özyineli hesaplanabilir fonksiyon (Recursively Computable Function) […]

Devam

Hesaplanabilir Fonksiyon (Computable Function)

Yazan : Şadi Evren ŞEKER Hesaplanabilirlik teorisinin (Computability Theory) temel taşlarından birisi olan özel bir fonksiyon (function) tipidir. Bu fonksiyonların özelliği herhangi bir formal dilbilgisi (formal grammer) yardımıyla açıklanmayan fonksiyonlar olmalarıdır. Genellikle karıştırıldıkları için karmaşıklık teorisi (complexity theory) ile hesaplanabilirlik teorisi (computability theory) arasındaki farkı bu fonksiyonlar üzerinde de vurguluamakta yarar vardır. Basitçe bir fonksiyonun […]

Devam