Yazan : Şadi Evren ŞEKER
Bilgisayar bilimlerinde, özellikle ağ (network) konusunda kullanılan bir terimdir. Ağ iletişimi için kullanılan kanalın, birden fazla veriyi aynı anda iletmesi istendiği durumlarda genel olarak TDM (zaman paylaşımı çoklamalı) veya FDM (frekans paylaşımı çoklamalı) alternatiflerinden birisi kullanılır.
İstatistiksel çoklama ise, TDM paylaşımının özel bir çeşididir. Basitçe ağ genişliğini (bandwidth), istatistiksel yöntemlere göre, transfer edilecek veriler arasında paylaştırır. Bu yüzden literatürde istatistiksel zaman bölmeli çoklama (statistical time division multiplexing, STDM) olarak da geçmektedir.
STDM yöntemi, birden fazla veri kanalını aynı anda taşırken, iletilmek istenen verilerin arasında rastgele bir değerle tercih yapar. Bu yüzden, klasik TDM yöntemine göre, kanalın boş kalması ihtimali yoktur. Daha iyi anlatabilmek için bir örnek verelim:
İletilmek istenen veriler aşağıdaki şekilde olsun:
Örneğin bir paketle iletebileceğimiz veri miktarı da 20Kb olsun. Yukarıdaki verilerin TDM ile iletilmesi durumunda, aşağıdakine benzer bir tablo ortaya çıkacaktır:
T1:V1(20Kb)
T2:V2(20Kb)
T3:V3(20Kb) Bu noktada bütün verilerin 20Kb’lık parçaları iletildi
T4:V1(20Kb)
T5:V2(20Kb)
T6:V3(20Kb)
T7:V1(10Kb) ilk 40kb zaten iletildiği için kalan 10Kb iletiliyor ve pakette 10Kb boşluk bulunuyor
T8:V2(0Kb) V2’nin bittiğini anlıyoruz
T9:V3(10Kb)
Yukarıda görüldüğü üzere T8 anında, 20Kb kapasitesi olan paketimiz gereksiz yere vakit kaybına sebep olmuştur. Çözüm olarak istatistiksel yöntemin kullanılması halinde, aşağıdakine benzer bir durum ortaya çıkacaktır.
Yukarıdaki veriler ve paket genişliği için aynı örneği STDM üzerinden çözmeye çalışalım. Öncelikle bir veri yapısı olarak sıra (queue) belirliyor ve bu sırada verileri ve kalan boyutlarının bilgisini tutuyoruz:
Q -> V1(50Kb) -> V2(40Kb) -> V3 (50Kb)
T1:V1(20Kb) Q -> V2(40Kb) -> V3(50Kb) -> V1 (30Kb)
T2:V2(20Kb) Q -> V3(30Kb) -> V1(30Kb) -> V2 (20Kb)
T3:V3(20Kb) Q -> V1(30Kb) -> V2(20Kb) -> V3 (30Kb)
T4:V1(20Kb) Q -> V2(40Kb) -> V3(50Kb) -> V1 (10Kb)
T5:V2(20Kb) Q -> V3(30Kb) -> V1(10Kb)
T6:V3(20Kb) Q -> V1(10Kb) -> V3(10Kb)
T7:V1(10Kb) Q -> V3(10Kb)
T9:V3(10Kb) Q -> Boş
Yukarıda görüldüğ üzere, sıra (queue) kullanılarak erişilecek verilerin listesi tutulmuş ve bu verilere ilk gelen çalışır (first come first serve, FIFO) yaklaşımı ile erişilimiştir.
STDM yönteminde, erişim şekli, farklı zamanlama algoritmaları (scheduling algorithms) kullanılarak iyileştirilebilir. Örneğin öncelik sırası (priority queue) kullanılarak bazı veri kanallarına öncelik verilmesi mümkündür. Adil zamanlama algoritmaları ile (fair share scheduling) veri iletimini dengelemek veya bütün verilerin aynı zamanda bitmesi veya küçük verinin daha hızlı iletilmesi, kullanılacak olan zamanlama algoritması ile ayarlanabilir. Hatta tamamen rast gele değerler üreterek veri iletimi rast gele bir sürece dönüştürülebilir.
STDM uygulamaları sırasında kullanılan diğer bir yöntem de, paket boylarının istatistiksel olarak ayarlanmasıdır. Örneğin değişken paket boyutuna sahip bir ağ yapısında, gönderilecek olan verinin özelliklerine göre (boyut, QoS’den doğan öncelik vs.) paket boyları ayarlanabilir