Yazan : Şadi Evren ŞEKER
Bilgisayar bilimleri açısından, von neumann makineleri, günümüz klasik bilgisayarlarının temellerini oluşturur. Bu makine tanımında basitçe bir işlemci, bir hafıza ve giriş / çıkış sistemleri modellenmiştir.
Yukarıdaki şekilde görüldüğü üzere, hafıza (memory) ile bir kontrol birimi (control unit) ve bir de aritmetik mantıksal birim (artihmetic logical unit) arasında iletişim kurulmaktadır. Ayrıca aritmetik mantıksal birim içerisinde bir adet biriktirici bulunmaktadır.
Von neumann makinesi, tasarım olarak, evrensel Turing makinesi (universal Turing Machine) problemlerini çözebilmektedir.
Von Neumann makineleri, teoride ” kayıtlı program ” olarak geçen (stored programm) problemi çözebilmeleri açısından, “kayıtlı program makinesi” (stored programm machine) olarak geçmektedir. Bunun anlamı, program tarafından kontrol edilebilen bilgisayarların bir üst seviyesi olarak, programın ve giriş çıkışların kayıt edilebilmesidir.
Von Neumann makinelerinin ayrıca bir üst seviyesi olarak, yeniden programlanabilir makineler (reprogramming) olarak kullanılabilmesidir. Örneğin bir hesap makinesi için geliştirilen cihaz, üzerinde bir program bulundurur. Bu program, hesap işlemlerinin yapıldığı temel özellikleri içerir ve donanımla doğrudan ilişkilidir. Von Neumann makineleri, bu kavramı yıkarak aynı cihaz üzerinden, hesaplama işlemlerinin yapıldığı bir programı tamamen farklı amaçlara hizmet eden bir programla değiştirmeye izin verir. Örneğin bir oyun veya bir tablolama yazılımına geçilmesi cihaz üzerinde ciddi yenileme işlemleri gerektirir.
Yukarıda anlatılan bu yeniden programlama özelliğinin desteklenebildiği ilk bilgisayar tasarımı Von Neumann bilgisayarlarıdır. Bu bilgisayarlar üzerinde hafızada kayıtlı bir program amaca yönelik olarak yüklenebilmektedir. Elbette aynı anda birden fazla programın çalışabilmesi (multi processing) çok daha sonradan geliştirilmiştir.