Yazan : Şadi Evren ŞEKER
İnternetin (world wide web) bir alt uzayı olarak düşünülebilecek anlambilimsel ağlar, internet üzerinde bulunan ve doğal dilde yapılan yayınlara bir alternatiftir.
Anlambilimsel ağlar, bir bilgi kaynağının makinelere (bilgisayarlar) tarafından işlenebilecek ve bu işleme sonucunda anlamı tam olarak anlaşılabilecek ağlardır.
Mânâ ağları (anlambilimsel ağlar) üzerinde yapılan çalışmalarda henüz tam bir kesinlik yoktur. Farklı çalışma grupları, farklı standart ve alanlarda çalışmaktadırlar. Ancak Kaynak Tanım Çerçevesi (resouce description framework) ve XML kullanımları neredeyse standartlaşmıştır. Örneğin varlıkbilim (onthology) seviyesinde yapılan web ontology language (OWL) çalışması RDF kullanımınn bir örneği olarak görülebilir. Ayrıca malumat seviyesi gösterimler (knowledge representation) için çeşitli alternatifler de bulunmaktadır.
Mânâ ağlarının çıkış sebebi bilgisayarların malumat seviyesinde (knowldege) işlem yapma yetersizliğidir. Bir bilgisayarın işleyebileceği ve işlemi sonucunda çıkarabileceği anlam ile insanların anladığı anlam çok farklıdır. Örneğin “maymun” kelimesinin hangi dilden Türkçeye girdiğini araştırmak ve cevap olarak Asurcadan girdiğini bulmak insan için ulaşılabilir bir araştırma süreci iken, bilgisayarların bu konuda işlem yapmaları çelişik açıklamaları temizlemeleri ve bir malumat sahibi olmaları günümüz teknolojisinde insana göre oldukça ilkeldir. İşte bu sebeplerden oldayı İnternet üzerinde HTML ile yapılan ve insanların okuyup anladığı sayfaların yanında bilgisayarların anlayabildiği mana ağları türemiştir.
Yukarıda W3C’nin sitesinden alınmış mana ağı yığını (semantic web stack) resmi görülmektedir. Yukarıdaki değişik katmanlarda bulunan teknolojiler w3c tarafından standartlaştırılmış teknolojilerdir.
Yukarıdaki yığına (stack) bakılınca en alt seviyede URI (Unique resource identifier) seviyesi görülmektedir. Bu seviye mana ağlarının bulunduğu servis sağlayıcılarının internet üzerindeki adresleridir. Yine alt seviyelerden Unicode ile anlatılmak istenen ise verinin işlenmesi ve iletimi sırasında kullanılacak olan kodlama standardıdır.
Örneğin XML dosyalarının saklanması ve iletimi sırasında XML dosyalarının UTF (unicode transormation table) tablolarına uygun olması istenmektedir.
Yukarıdaki şekilde dikkat edilebilecek bir nokta ise Crypto katmanının en üst seviyeye kadar çıkıyor olmasıdır. Bunun sebebi kullanılacak olan dijital imza (digital signature) ve benzeri güvenlik uygulamalarının her katmandan kontrol edilebiliyor olması ve katmanların (örneğin XML veya RDF) güvenlik parçaları barındırmamasıdır. Yani örneğin XML teknolojisinin içerisinde doğrudan bir güvenlik çözümü söz konusu değildir. Yine kullanıcı katmanı (user interface & application) ile geri kalan mana ağı yığını (semantic web stack) arasında bulunan güven (Trust) katmanı da bu amaca hizmet etmektedir ve kullanıcının şifre katmanı (crypto) ile erişimini ayarlamaktadır.
SPARQL yine w3c tarafından standartlaştırılmış RDF sorgulama dilidir. Yani bir RDF dökümanını işleyerek sorgulamaya yarayan dillerden birsidir.