Yazan : Şadi Evren ŞEKER Veri modellemede kullanılan bir ağ şeklidir. Esas itibariyle içerikten bağımsız dillerin (context free grammers) görsel gösterimi için kullanılabilirler. Ağların yapısı uzatılmış geçiş ağlarına (augmented transition network) benzemekle birlikte en büyük farkı ve isminin özyineli olmasının da sebebi ağın kendini tekrarlama özelliğidir. Daha basitçe bir içerikten bağımsız dil (CFG) S devamlısı […]
Category: Doğal Dil İşleme (NLP)
Gellish (Kontrollü Doğal Dil)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Gellish dileri sınırları ve kuralları insanlar tarafından belirlenen ve istisanası bulunmayan dillerdir. Bu anlamda programlama dilleri de dahil olmak üzere çeşitli kullanım alanları vardır. Etimolojik olarak Genel Mühendislik Dili (Generic Engineering Language) kelimelerinin baş harflerinden oluşan kelime günümüzde mühendislik uygulamalarından farklı alanlarda da kullanılmaktadır. Genellikle karmaşaya yer verilmek istenmeyen açık […]
Turing Makinesi (Turing Machine)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinin önemli bir kısmını oluşturan otomatlar (Automata) ve Algoritma Analizi (Algorithm analysis) çalıştırmalarının altındaki dil bilimin en temel taşlarından birisidir.1936 yılında Alan Turing tarafından ortaya atılan makine tasarımı günümüzde pekçok teori ve standardın belirlenmesinde önemli rol oynar. Turing Makinesinin Tanımı Basitçe bir kafadan (head) ve bir de teyp bandından […]
Özyineli Sayılabilir Diller (Recursively Enumerable Languages)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Muntazam dillerden (formal languages) birisi olan ve bu özelliği ile Mantık, Matematik ve Bilgisayar bilimlerinin çalışma alanına giren bir dil çeşididir. Sınıflandırma olarak Chomsky Hiyerarşisinde (Chomsky Hierarchy) 0. seviye olan (Type 0) bu dile uygun bütün diller birer düzenli ifade (regular expression) ile gösterilebilir. Muntazam dil (formal language) olması dolayısıyla […]
Chomsky Hiyerarşisi ( Chomsky Hierarchy )
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinin özellikle dil alanında yapılan çalışmalarında muntazam dilleri (formal languages) tasnif etmek için kullanılan bir yapıdır. Literatürde Chomsky–Schützenberger hiyerarşisi olarak da geçmektedir. Bilindiği üzere ( muntazam diller (formal langauges) veya CFG yazısından da okunabileceği üzere) muntazam dillerin dört özelliği bulunur. Bunlar özellikle içerikten bağımsız dillerin (context free languages) da […]
Mana Ağları (Sematic Webs, Anlamsal Ağ)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER İnternetin (world wide web) bir alt uzayı olarak düşünülebilecek anlambilimsel ağlar, internet üzerinde bulunan ve doğal dilde yapılan yayınlara bir alternatiftir. Anlambilimsel ağlar, bir bilgi kaynağının makinelere (bilgisayarlar) tarafından işlenebilecek ve bu işleme sonucunda anlamı tam olarak anlaşılabilecek ağlardır. Mânâ ağları (anlambilimsel ağlar) üzerinde yapılan çalışmalarda henüz tam bir kesinlik […]
Muntazam Diller (Formal Languages)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Kısaca istisnası olmayan dillere muntazam dil diyebiliriz. Muntazam diller bilgisayar bilimlerinde, mantıkta ve dilbilim (linguistic) çalışmalarında kullanılan bir dil ailesidir. Dilde bulunan bütün öğeler ve dilin ulaşabileceği sınırlar belirli kurallar dahilinde tanımlanabiliyorsa bu dillere muntazam dil ismi verilir. Bu anlamda bilgisayar bilimlerinde bulunan bütün programlama dillerini bu ailede düşünmek mümkündür. […]
Anlamsal Bağ (Semantic Link)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinde yapay zeka konusunda özellikle de doğal dil işleme ile ilgili yapılan çalışmaların önemli bir kısmını anlambilim (sematic) kaplar. Kısaca bir metin veya ortamdan elde edilen bilginin anlamını çıkarmak ve bu anlamı kullanışlı hale getirmek anlambilimin (semantics) çalışma alanına girmektedir. Anlambilimsel bağlar ise bu çıkarımı ve gösterimi yapılan bilgilerin […]
Sözdizim (Syntax)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Temel olarak bir dilde (language) tanımlı olan öğelerin (kelime, işlem, sembol yada değerlerin) anlamlı bir dizilim oluşturmasıyla ilgilenen bilimdir. Örnekler Örneğin Türkçe için aşağıdaki cümle anlamlı bir cümledir: “Ali okula geldi” yukarıdaki cümlede herhangi bir yazım hatası ve dizilim sorunu bulunmamaktadır. Bununla birlikte: “okula Ali geldi” cümlesi de Türkçe açısından […]
Anlambilimsel Tertip (Semantic Composition)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Doğal dil işleme çalışmaları sırasında bir metinden (derlem (corpus) , paragraf , cümle veya kelimeden) çıkarılan anlamın bilgisayar tarafından bir şekilde modellenmesi gerekmektedir. Bu modelleme sırasında kullanılan gösterim çeşitlerine anlambilimsel tertip ismi verilir. Anlambilimsel dilbilgisi (semantic grammer) kadar kesin kuralları olmayan bu gösterim şekillerinde çoğu zaman doğru veya yanlış kaygısı […]