Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinin çalışma alanlarından birisi olan doğal dil işleme ve bu alana bağlı olarak çalışılan soru cevaplama (question answering) konularında zaman çıkarımı ve olayların zamanlarının tespit edilmesi (tense, modal, aspect) önemli bir yer tutar. Olay zamanlarının analiz edilmesi sırasında yazılı metinlerden faydalanıldığı düşünülürse teorik olarak üç farklı zamandan bahsetmek gerekir: […]
Category: Doğal Dil İşleme (NLP)
Zamani (Temporal, Zamansal, Zamane, Mevkut)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Zamani kavramları açıklamak için kullanılan terimdir. Basitçe insanın zaman algısı ve bu algı üzerine kurulu olan felsefi ve yaşamsal düşünceleri geçmiş, şimdi ve gelecek üzerine kuruludur. Bu durumda zamani kavramlarda bu değerlerin etkisidine şekillendirilmektedir. Aslında din ve felsefede derin tartışmalar açmış bu konuya insanlığın var olduğu tarih boyunca hemen her […]
Zaman Sırası (Sequence of Tenses)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinin bir çalışma konusu olan doğal dil işlemede çeşitli amaçlarla kullanılan zaman belirleme işlemleri açısından önemli bir kavramdır. Basitçe bir birleşik cümledeki ana cümlenin ve alt cümlenin zamanlarının arasındaki uyumu açıklamak için kullanılır. Örneğin Ali eve geldiğinde Ayşe uyuyordu Ali eve geldiğinde Ayşe uyumuştu Ali eve geldiğinde Ayşe uyuyacaktı […]
Uyum (Agreement, Kabul, Bağıt, Mutabakat)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinin bir çalışma alanı olan doğal dil işleme (Natural language processing) konusunda ve dolayısıyla dilbilim (linguistic) konusunda kullanılan bir kavramdır. Bu kavrama göre bir dilde aynı anlama gelen kelimelerin sayı, cinsiyet, kişi veya duruma göre farklı kelimelerle ifade edilmesidir. Örneğin Türkçede çoğul kelimelerin kullanımı bir uyum örneğidir. Kelimebilim (lexicology) […]
İçerikten Bağımsız Gramer (context free grammer, CFG)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinde, dil tasarımı sırasında kullanılan bir gramer tipidir. Basitçe bir dilin kurallarını (dilbilgisini, grammer) tanımlamak için kullanılır. Örneğin: S -> a Yukarıdaki dil tanımında bir büyük harfle gösterilen (S) bir de küçük harfle gösterilen (a) sembolleri bulunmaktadır. Bu satır, S devamlısının(nonterminal) a sonuncusuna(terminal) dönüştüğünü göstermektedir. Kısaca dildeki kuralları ifade […]
İçerikten bağımsız dil (Context Free Language, CFL)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinde bir dilin tasarımı sırasında, içerik bağımsız bir gramer ile oluşturulması durumudur. Basitçe bir aşağı sürüklemeli otomat (push down automata) tarafından kabul edilen dil çeşididir. Bazı kaynaklarda bağlamdan bağımsız dil olarak da geçmektedir. Örneğin çok meşhur L= {anbn , n>0} dilini ele alalım. Bu dil örneğinin bu kadar meşhur […]
Kelime (Lexeme)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Doğal dil işlemenin (natural language processing) en önemli parçası olan ve bir dildeki en küçük anlamlı birim olan İngilizcedeki “Lexeme” kelimesi, genelde “kelime” kelimesine karşılık olarak kullanılmaktadır. Bu tam olarak yanlış olmasa da yanlış anlaşılmaya açıktır. Lexeme anlam olarak herhangi bir kelime değildir, daha çok kelimenin ifade ettiği anlamdır. Örneğin, […]
Soru Cevaplama (Question Answering, QA)
Yazan: Şadi Evren ŞEKER Doğal dil işleme (natural language processing) çalışmalarının bir parçası olan soru cevaplama çalışmalarında amaç, doğal dildeki bir soruya doğru cevap verebilmektir. Soru cevaplama çalışmalarını bir kaç farklı şekilde gruplamak mümkündür. Unutulmaması gereken, soru cevaplama çalışmalarının hedefinde insan gibi davranabilen bilgisayar programları bulunmaktadır. Yani ulaşılmak istenen noktada aynı soruyu bir insana sorduğunuzda […]
Kesinlik Zarfları (Katî Zarflar, Sentential Prepositions)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinin bir alt dalı olan yapay zekanın çalışma alanlarından doğal dil işleme (natural language processing) konusunda kullanılan bir dilbilim (linguistic) terimidir. Bu zarf (adverb) tipleri, cümledeki bir alt cümle ile ana cümle arasında bağlantı kurmaya yarar. Örneğin “önce, sonra, çünkü, dolayısıyla” gibi kelimeler bu gruptan sayılabilir. “Ayşe hazırlandıktan sonra […]
Koşaç (Mafsal, Haber Edatı, Copula)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinde önemli bir konu olan yapay zekanın bir alt dalı olan doğal dil işleme konusunda kullanılan bir terimdir. Basitçe bir dildeki özneyi, o dildeki zarflara veya (adverbs) veya kaziyelere (önerme, predicate) bağlamaya yarayan kelimelerdir. Copula kelimesi latincedeki bağlama (bu yüzden çiftleşme anlamında da kullanılmaktadır) anlamından gelmektedir. Örneğin yazılım mühendisliğindeki […]