Yazan : Şadi Evren ŞEKER
Bilgisayar bilimlerinde ağ güvenliğinde (network security) kullanılan terimlerden birisidir. Buradaki güvenlik kelimesi saldırılara karşı sağlanan güvenlikten daha çok ağdaki problemlere karşı sağlanan güvenlik anlamındadır.
Yazının burasında Güvenlik kelimesine biraz açıklık getirmek istiyorum. İngilizcedeki 5 ayrı kelimeyi Türkçede tek bir güvenlik kelimesi ile karşılamamız anlam karmaşasına yol açıyor yani security, trust, reliability, confidentiality ve safety kelimelerinin tamamı güvenlik değildir. Aslında Türkçe çok zengin bir dil olmasına karşılık zamanla pek çok kelime dilden çıkarılıyor ve Türkçe fakirleştiriliyor. Ben anlam olarak reliability için Türkçeden bir erozyon ile kaydırılmış kelimelerden birisi olan mutmain kelimesini öneriyorum. Mutmain anlam olarak içi rahat, tatmin olmuş, emin anlamlarına geliyor. Bu anlam olarak reliability kelimesine daha yakın çünkü örneğin bu yazıdaki anlamı da ağ üzerindeki paketlerin emin bir şekilde karşı tarafa erişmesi ve protokolün bu anlamda bize sağladığı emniyet ve rahatlıktır. Ayrıca protokol kelimesi de Türkçeye yeni girmiş ve Türkçe gibi binlerce yıllık bir dil açısından en fazla 50 yıllık geçmişi olan bir kelimedir. Bunun yerine de çok daha uzun süreler Türkçede kullanılmış olan teşrifat kelimesi kullanılabilir. Dolayısıyla yazının bundan sonraki kısmında “mutmain ağ teşrifatı” terimini kullanacağım.
Mutmain ağ teşrifatı ile anlatılmak istenen, tanım olarak, iletişim içerisinde bulunan iki tarafın, yani gönderici ve alıcı tarafların, birbirine ağdaki problemlerden beri olarak veriyi iletmeleridir. Ağdaki problemler çok çeşitli olabilir. Örneğin paketin yanlış yönlendirilmesi (routing), ağda tıkanıklık oluşması (congestion), ağdaki cihazlarda sıra gecikmesi (queue delay) gibi hatalar gönderilen paketin alıcıya ulaşmadan kaybolmasına yol açar (packet loss). İşte mutmain ağ teşrifatı burada devreye girerek alıcıya paketler tam ve eksiksiz olarak ulaşana kadar çalışır.
Bir ağ teşrifatının mutmain etmesi yada etmemesi paketlerin karşı tarafa iletilmesinin teşrifat (protocol) tarafından garanti edilip edilmemesine bağlıdır. Yani bir ağ teşrifatı (network protocol) şayet ağdaki paketlerin kaybolmasına göz yumuyor veya bunun takibini yapmıyorsa bu durumda bu ağ teşrifatının mutmain etmediğini söyleyebiliriz.
Bu anlamda örneğin TCP (transport control protocol) paket teslimatını garanti etmesi yönünden mutmain ağ teşrifatıdır denilebilir. Diğer taraftan UDP ise paket kayıplı bir ağ teşrifatıdır ve bu ağ teşrifatının mutmain olmadığını (unrelaible network protocol) söyleyebiliriz.
Genellikle mutmain bir ağ teşrifatında aşağıdaki özellikler bulunur:
- Bağlantı kurulması
- Akış Kontrolü
- Bağlantı kapatılması
Yukarıdaki bağlantı kurulması ve kapatılması sırasında her iki tarafında iletimi bitirdiğini garanti etmek için üç yönlü el sıkışma algoritması (three way hand shaking algorithm) en çok kullanılan algoritamlardandır. Yine paketlerin doğru sırayla karşı tarafa ulaşmasını temin etmek için kayan pencere algoritması (sliding window algorithm) en meşhur algoritmalardan birisidir.