Yazan: Şadi Evren ŞEKER Hitabe, dil bilim açısından bir konu üzerine yoğunlaşmış birden fazla cümleden meydana gelen açıklama, konuşma, diyalog ya da tartışmalara verilen isimdir. Anlambilimsel (semantic) çalışmalar açısından aynı konuya yönelmiş cümlelerin anlattığı konunun bulunması kolay hale gelmektedir. Hitabe metinlerinin analizi doğal dil işleme açısından da büyük önem taşımaktadır çünkü metinler temel olarak bir […]
Category: Doğal Dil İşleme (NLP)
Terminoloji Çıkarımı (Terminology Extraction)
Yazan: Şadi Evren ŞEKER Terminoloji çıkarımı doğal dil işlemenin uygulama konularından birisi olan bilgi çıkarımının alt konusudur. Amaç verilen bir külliyattan (corpus) otomatik olarak terimleri ve anlamlarını çıkarmaktır. Günümüzde gelişen İnternet kaynaklarına bağlı olarak anlambilimsel ağlar (Semantic web) çalışmaları ve buna paralel olarak ağ uygulamaları (web applications), ağ hizmetleri (web services) , ağ dolaşıcıları (web […]
Külliyat (corpus)
Yazan: Şadi Evren ŞEKER Dil biliminde ve günümüz doğal dil işleme çalışmalarında külliyat (corpus) kelimesi ile kastedilen, çok sayıdaki metnin düzenli ve yapısal olarak bir arada bulunması durumudur. Külliyatlar, muhteviyatına göre tek dilli (tek bir dilden metinler içeren) veya çok dilli (birden fazla dilden metinler içeren) olarak sınıflandırılabilir. Külliyatların, doğal dil işlemede kullanılmasının sağladığı bir […]
Eş Atıf (Coreference)
Yazan: Şadi Evren ŞEKER Bir isim zincirinde (birbirine atıfta bulunarak ilişkilendirilen kelime listesi) aynı kelimeye atıfta bulunan birden fazla kelimenin bulunması durumudur. Örneğin “Sen, o adamın, senin arkadaşın olduğunu söylemiştin” cümlesinde “Sen” ve “senin” kelimleri aynı kişiye atıfta bulunmaktadır. Bu konuyla ilgili daha fazla bilgi için: Dönüştü Analizi (anaphora resolution) Genel Ön Kelime (Generic antecedents)
Bilgi Çıkarımı (Information Extraction)
Yazan: Şadi Evren ŞEKER Bilgi çıkarımı konusu, genellikle bir metin üzerinde doğal dil işleme kullanılarak belirli kriterdeki bilgileri elde etmeyi hedefler. Bu işlem sırasında örneğin bir kalıba uygun olan verilerin çıkarılması istenebilir. Amaç çok miktardaki veriyi otomatik olarak işleyen bir yazılım üreterek insan müdahalesini asgarî seviyeye indirmektir. Bilginin çıkarılacağı ortam genellikle yazılı metinlerdir ancak bu […]
Geçişsiz Fiiller (intransitive verbs)
Geçişsiz fiiller, fiillerin nesne alamayanlarını içeren bir alt kategorisidir. Örneğin yemek fiili geçişli bir fiildir çünkü “ekmeği yedi” şeklinde bir nesneye atıfta bulunabilir ancak örneğin güldü kelimesi geçişsiz bir fiildir çünkü “birşeyi gülemeyiz”. Fiilin geçişli olup olmadığının anlaşılması için fiile “neyi ” sorusu sorulabilir ve fiil buna cevap verebiliyorsa geçişli kabul edilebilir. Daha fazla bilgi […]
Geçişli Fiiller (transitive verbs)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Geçişli fiiller, fiillerin nesne alabilenlerini içeren bir alt kategorisidir. Örneğin yemek fiili geçişli bir fiildir çünkü “ekmeği yedi” şeklinde bir nesneye atıfta bulunabilir ancak örneğin güldü kelimesi geçişsiz bir fiildir çünkü “birşeyi gülemeyiz”. Fiilin geçişli olup olmadığının anlaşılması için fiile “neyi,kimi,ne ” sorusu sorulabilir ve fiil buna cevap verebiliyorsa geçişli […]
İkili dil (bigram)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bir dilde kelimebilimsel olarak iki ihtimalin bulunması durumudur. Örnepin L1 ve L2 olarak iki farklı sözlüksel (lexical) grupumuzun olduğunu düşünelim. Ve yine örneğin bu iki grup N ve V (isim ve fiil) grupları olsun. Bir kelimenin dahil edileceği grubun belirsizliği (veya istatistiksel olarak belirliliği) bigram olarak ifade edilir. Örneğin “uç” […]
Kelime Bilim (lexicology, vocabulary)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Kelime bilimi, doğal dil için tanımlanmış ve kelime seviyesindeki çalışmaların bir araya geldiği bilimin ismidir. Basitçe bir dili meydana getiren en küçük anlamlı birim kelimedir. Her kelimenin ifade ettiği bir anlam bulunur. Dil felsefesindeki zayıf bir akıma göre “ismi olan herşey vardır” denilebilir. Yani bir şeyin varlığını ispat için isminin […]
Ekleme (apposition)
Yazan: Şadi Evren ŞEKER Cümle içerisinde bir kelimenin bir veya daha fazla kelime grubu ile ifade edilmesidir. İngilizce için genelde bir isim ile isim kelime grubu arasında kurulan ilişki türüdür. Örneğin “Alice, long haired girl, has followed the white rabbit” cümlesindeki “long haired girl” alice’i anlatan isim kelime grubudur. Benzeri durum Türkçe için isim ve […]