Yazan : Şadi Evren ŞEKER Paradigma kayması konusunu açıklamadan önce kısaca ‘paradigma’ kavramından bahsetmek yararlı olacaktır. Paradigma, bilim ve epistemolojideki tanımı itibariyle, bir örüntüde yaşanan dikkate değer fark edilebilir tanımı ifade eder. Daha basit olarak anlatacak olursak, mesela ‘araba’ denildiğinde herkesin aklına farklı şekiller, simgeler, tanımlar gelebilir ancak bu yazının yazıldığı tarih itibariyle sanıyorum herkesin […]
Category: bilgisayar felsefesi
Apriori (Malum), APosteriori, AFortiori
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bir bilginin malum olması, daha önceki bilgilere ihtiyacı olmadan, ispata gerek duymadan doğruluğunun kabul edilmesi. Örneğin “bir bütünün parçalarının, bütünden küçük olması” gibi. Bu bilginin ispata ihtiyacı yoktur ve doğru olarak kabul edilebilir, bu bilgi üzerine ispat kurulabilir. Türkçede ayrıca “önsel” kelimesi de kullanılmaktadır ve literatürde “a priori” şeklinde ayrı […]
Yeknesan (Invariant , Değişmez)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinde, bir programın incelenmesi sırasında, herhangi bir kaziyenin (predicate, haber, önerme), çeşitli işlemler uygulanmasına karşılık yeknesan olması halidir. Diğer bir deyişle, program çalışır ve çeşitli işlemlerden geçer, ancak bazı şeyler değişmeden kalıyor ve ne kadar işlem yapılırsa yapılsın değişmiyorsa buna yeknesan (değişmez, invariant) ismi verilir. En basit örneği, bir […]
Algoritma (Algorithm)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bazan biz insanlar için çok kullanılan kelimeler, tanımlanması en güç kelimeler haline dönüşebiliyor. Algoritma da sanırım bilgisayar bilimleri için benzer özellikte olan bir kelime. Sanırım bu kelimeyi tanımlarken “bir dizi matematiksel adım” ifadesini kullanmak yerinde olur. Bütün algoritmalar, matematiksel olarak ispatlanabilen ve dizilimi kesinlikle önem taşıyan ve bir metot anlatmasıdır. […]
Birbirini Dışlama (Mutually Exclusive)
Yazan: Yrd. Doç. Dr. Şadi Evren ŞEKER Birbirini dışlama özelliği, birden fazla işin birbiri ile ilişkisizliğini belirtmek için kullanılan bir terimdir. Örneğin iki işlem (process) veya iki lifin (thread) birbirinden bağımsız çalışmasını, aynı anda bir işlemi yapmamasını istediğimiz zaman birbirini dışlama özelliğini kullanabiliriz. Bazı kaynaklarda, kısaca mutex (mutually exclusive kısaltması) olarak da geçer. İki adet […]
WOLG (Genelliğini Kaybetmeden)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinin de temellerini oluşturan matematik’te kullanılan bir tabirdir. İngilizcede “without loss of generality” kelimelerinin baş harflerinden oluşur ve Türkçede “genelliğini kaybetmeden” şeklinde kullanılabilir. Genelde matematiksel bir ispat yapılması veya bir çıkarım sırasında kullanılır. Buradaki genellik ile kastedilen bir ispattan veya çıkarımdan önceki adımda kabul edilen genel durumun, ispatın sonuna […]
Zamansal Mantıklarda Etki Alanı Yapısı (Temporal Domain Structure)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinin özellikle yapay zeka konusu altında yer alan ve zamansal modelleme / problem çözümü konularında kullanılan bir yapıdır. Bu yazıyı, zamansal mantıklar (temporal logic) üzerinde çalışan bir etki alanı sınıflandırması olarak düşünmek mümkündür. Yukarıdaki şekilde, bu seviyelendirme 3 katmanda gösterilmiştir. Buna göre bir zamansal mantığın (temporal logic) seviyesi, üzerine […]
Cardinality (Sayısallık)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER 1. Rasyonel / Tamsayı ilişkisi 2. Sayılabilirlik (Countability) 3. Reel / Tamsayı ilişkisi Şayet aynı isme sayıp ERD (Entity relationship diagram) üzerindeki sayısallık konusu ile ilgili yazıyı arıyorsanız bu bağlantıdan erişebilirsiniz. Algoritma analizi (algorithm analysis) ve hesaplama teorisinde (theory of computation) sıkça kullanılan anlamıyla bir kümenin eleman sayısını belirtir. Ayrıca […]
İkinci Derece Mantık (Second Order Logic)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimleri de dahil olmak üzere, felsefe, matematik veya dilbilim gibi pek çok alanda kullanılan bir mantık modellemesinin ismidir. Buna göre modellenecek sistemdeki varlıklar ve bu varlıklar üzerine uygulanacak olan işlemler ayrı ayrı ele alınır ve sistemde modellenen hem varlıkların hem de işlemlerin geçerli olduğu bir etki alanından söz edilebilir. […]
Birinci Derece Mantık (First Order Logic)
Yazan : Şadi Evren ŞEKER Bilgisayar bilimlerinin de aralarında bulunduğu, başta felsefe olmak üzere, matematik ve dilbilim gibi alanlarda kullanılan bir mantık modelidir. Bu modelin özelliği kıyas ve tümden gelim yaklaşımına göre ispatlanabilir özellikte olmasıdır (deductive). Yani bir makine, veya matematiksel model tarafından bu mantık modelindeki gösterimlerin ispatlanması (verification) veya reddedilmesi (falsification) mümkündür. Birinci derece […]